از شکل‌گیری زیست‌بوم نوآوری و فناوری کشور نزدیک به یک دهه می‌گذرد. در این یک دهه، تغییرات خرد و کلان زیادی در این زیست‌بوم رخ داده و درخت نوآوری شاخه‌های جدیدی رویانده است.
در بین فعالان و بازیگران مختلف زیست‌بوم نوآوری، از صاحبان ایده و کارآفرینان گرفته تا سرمایه‌گذاران، پیش‌بینی‌ها و باورهای مختلفی نسبت به وضعیت این زیست‌بوم در سال 1402 دیده می‌شود. برخی اعتقاد دارند سالی که در ابتدای آن هستیم، برای کسب‌وکارها سال بقاء است، در حالی که برخی دیگر امیدوارانه نوید از بهبود وضعیت زیست‌بوم می‌دهند.
نقش پررنگ سرمایه‌گذاری در سال جدید
شکل‌گیری زیست‌بوم نوآوری در ایران با ظهور بازیگران و فعالان جدیدی همراه بوده است. از جمله بازیگران جدید صحنه زیست‌بوم، سرمایه‌گذاران مختلف مانند صندوق‌های جسورانه، بانک‌ها، شتاب‌دهنده‌ها، فرشتگان کسب‌وکار و… هستند که در سال‌های اخیر علاقه و تمایل خاصی به سرمایه‌گذاری در طرح‌ها و کسب‌وکارهای نوآورانه نشان داده‌اند.
سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای نوپا به دلیل ماهیت این کسب‌وکارها و عدم قطعیت بالایی که دارند، به خودی خود شرایط را برای سرمایه‌گذاری دشوار می‌کند؛ حال آنکه شرایط اقتصادی کشور و معضل تورم سرمایه‌گذاری را با ریسک بیشتری همراه می‌کند. از طرفی با توجه به تصمیمات و عزم کلان کشور برای مهار تورم، به نظر می‌رسد اگر اقدامات مجموعه دولت به کاهش تورم کمک کند، شرایط برای سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارها بهتر می‌شود.
در سال‌های ابتدایی شکل‌گیری زیست‌بوم نوآوری، سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌ها و پروژه‌های نوآورانه جذابیت چندانی برای سرمایه‌گذاران نداشت، اما در سال‌های اخیر نمونه‌های موفقی از این استارت‌آپ‌ها وجود داشته است که به سرمایه‌گذاران اعتماد و اطمینان خاطر می‌دهد تأمین مالی نوآوری را در دستور کار خود قرار دهند. در این میان وجود حلقه‌های واسط برای پر کردن شکاف بین سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران ضروری به نظر می‌رسد.
با توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری و ظهور سرمایه‌گذاران حرفه‌ای مانند سرمایه‌گذاران خطرپذیر، حمایت از طرح‌های نوآورانه جذاب و با ریسک کمتر اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. برای سرمایه‌گذاران، موفقیت سریع یک طرح، مهم‌تر از حمایت از یک کسب‌وکار با برنامه بلندمدت است و در این شرایط ممکن است استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای کوچک و با توان مالی کمتر با خطر محدودیت، حذف یا ادغام مواجه شوند. برخی از این کسب‌وکارها نیز ممکن است توسط بازیگران قدرتمندی که در سال‌های اخیر در زیست‌بوم شکل گرفته‌اند خریداری شوند.
به طور کلی، بقا یا امید زیست‌بوم در سال 1402 را می‌توان وابسته به سرمایه‌گذاران دانست. در سطح سیاستگذاری، سال گذشته اقداماتی نظیر تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان انجام شد که هدف آن حمایت از تحقیق و توسعه و به تبع آن حمایت از سرمایه‌گذاری در طرح‌های نوآورانه بوده است. باید دید که آیا جذابیت سرمایه‌گذاری با وجود قوانینی مثل قانون جهش تولید دانش‌بنیان بیشتر خواهد شد یا خیر.
در حال حاضر، بسترسازی و ایجاد شرایط مناسب تأمین مالی مؤثر و توسعه سرمایه‌گذاری، کمک به شبکه‌سازی سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران و شکل‌گیری سرمایه‌گذاری‌های تخصصی در حوزه‌های مختلف از جمله مهم‌ترین اولویت‌های زیست‌بوم نوآوری در کشور است که در سال 1402 انتظار می‌رود به این حلقه مفقوده توجه بیشتری شود.
پیوند زیست‌بوم نوآوری با بازار بورس و صنعت بیمه
جدای از تصویب و ابلاغ قانون جهش دانش‌بنیان، کمک به ورود استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان به بازار بورس اتفاقی است که می‌تواند کسب‌وکارهای نوپا را با اقبال بیشتری مواجه کند. استفاده از ظرفیت‌های بازار بورس برای تأمین مالی کارآفرینی در کشور هنوز در آغاز راه است و به احتمال زیاد، در سال 1402 ایجاد بستر مناسب برای پیوند زیست‌بوم نوآوری و بازار بورس از اولویت‌های نهادهای متولّی باشد. از طرفی با گشایش مسیر ورود به بورس، شاهد ایجاد صندوق‌های جسورانه بورسی جدید نیز خواهیم بود.
ورود صنعت بیمه به زیست‌بوم نوآوری و نقش‌آفرینی آن، انتظار دیگری است که در صورت تحقق آن، فناوری‌های مرتبط با بیمه یا اینشورتک‌ها با استقبال بالایی از سوی کارآفرینان و صاحبان ایده مواجه خواهند شد.
حوزه‌هایی که برای کسب‌وکارها جذاب خواهد بود
تأمین سرمایه نوآوری به روش‌های نوآورانه نیز نیاز دارد. به نظر می‌رسد در سال جدید شاهد ظهور بازیگران جدیدی در عرصه سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای نوپا باشیم. بازیگرهایی که به دنبال ایجاد شرایط بهینه برای خود و کسب‌وکارها هستند. در این میان، به احتمال زیاد، سرمایه‌گذاری‌های خرد به دلیل شرایط پر ریسک برای استارت‌آپ‌های کوچک مورد توجه بیشتری خواهند گرفت.
در سال‌های اخیر، تجربه‌هایی چون قطعی و کندی اینترنت برای بسیاری از کسب‌وکارهای نوپا گران تمام شد؛ اما روندهای جهانی نشان می‌دهد بسترسازی مناسب در این زمینه یک الزام جدی است. در شرایط حاضر، فناوری‌های آی‌تی و همچنین هوش مصنوعی با قدرت زیادی در حال رشد هستند و در ایران نیز انتظار می‌رود توجه و اقبال کسب‌وکارها به موضوعاتی چون هوش مصنوعی در حال رشد باشد.
با توجه به روندها، فناوری‌های مالی نوین یا فین‌تک‌ها نیز از جمله حوزه‌های جذاب برای کسب‌وکارها در سال‌های پیش رو خواهد بود. روی‌آوردن بانک‌ها به تأسیس شعبه‌های مجازی و توسعه نئوبانک‌ها از دیگر حوزه‌هایی است که کسب‌وکارهای جدیدی در زیست‌بوم ایجاد خواهد کرد. همچنین حوزه‌های نوظهوری مانند نوآوری‌های فناورانه در زمینه وام‌دهی که با نام لندتک شناخته می‌شوند بیش از پیش مورد توجه فعالان زیست‌بوم نوآوری قرار خواهد گرفت. از طرفی به نظر می‌رسد پایان نگرانی‌های حاصل از کرونا، شرایط را برای کسب‌وکارهای حوزه گردشگری و مخصوصا گردشگری داخلی بهتر کند.
پایان خبر/
